Zadośćuczynienie za błąd medyczny
Pacjent, który udaje się lub trafia do placówki medycznej, oczekuje profesjonalnej pomocy wykwalifikowanych lekarzy i personelu medycznego. Niestety, nie zawsze otrzymuje taką pomoc. Zdarza się, że w wyniku działań lub zaniechań lekarzy i personelu medycznego dochodzi do błędu medycznego, którego ofiarą staje się pacjent. Z tego tytułu przysługuje pacjentowi odpowiednia rekompensata pieniężna, w tym zadośćuczynienie.
Co to jest błąd medyczny?
Analizując to zagadnienie trzeba rozróżnić dwa pojęcia, które często stosowane są zamiennie. Błąd medyczny może popełnić każdy przedstawiciel zawodu medycznego, w tym lekarz, lekarz stomatolog, technik stomatologiczny, pielęgniarka, położna, ratownik medyczny, farmaceuta lub osoba wykonującej inny zawód medyczny. Natomiast błąd lekarski jest pojęciem węższym – błędów lekarskich dopuszczają się wyłącznie lekarze.
Kodeks cywilny nie zawiera definicji błędu medycznego. Definicję taką przedstawił natomiast Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 kwietnia 1955 roku, sygn. akt IV CR 39/54, zgodnie z którą błędem w sztuce lekarskiej jest czynność (zaniechanie) lekarza w zakresie diagnozy i terapii, niezgodna z nauką medycyny w zakresie dla lekarza dostępnym.
Błędem medycznym jest więc czyn lub zaniechanie lekarza, lekarza dentysty, pielęgniarki, położnej, ratownika medycznego, farmaceuty lub osoby wykonującej inny zawód medyczny, sprzeczne z zasadami aktualnej wiedzy i nauki medycznej i powodujące szkodę u pacjenta, w tym np. uszkodzenie ciała, zakażenie, wywołanie rozstroju zdrowia, czy też śmierć.
Zgodnie z treścią przywołanego powyżej orzeczenia Sądu Najwyższego, a także późniejszego orzecznictwa, przy ocenie postępowania personelu medycznego brana jest pod uwagę staranność w diagnozowaniu i leczeniu. Należy więc dowieźć nie tylko, że diagnoza została błędnie postawiona lub leczenie nieprawidłowo przeprowadzone zgodnie ze stanem wiedzy, ale również, że lekarz lub inny przedstawiciel personelu medycznego nie wykazał się należytą starannością w tym zakresie. Jednym z warunków wystąpienia błędu medycznego jest bowiem niezastosowanie się do aktualnej, najnowszej wiedzy medycznej przez lekarza. Zgodnie z treścią art. 18 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz ma ustawowy obowiązek stałego doskonalenia zawodowego. W związku z tym lekarz diagnozujący lub leczący nieaktualną, dawną metodą, uważaną za przestarzałą, popełnia błąd medyczny, o ile przyniosła ona szkodę pacjentowi.
Gdy lekarz lub inny członek personelu medycznego popełni błąd medyczny, poszkodowany pacjent może wystąpić z roszczeniami o zapłatę:
-
-
- zadośćuczynienia – jest to świadczenie jednorazowe, które przysługuje za krzywdy i cierpienia doznane w wyniku błędu medycznego;
- odszkodowania – jest to świadczenie, które obejmuje pokrycie szkody majątkowej, czyli kosztów leczenia, rehabilitacji, kosztów dojazdów na rehabilitację, sprzętu medycznego, kosztów przystosowania mieszkania, leków, badań i opieki, ale także utraconych zarobków czy opłat związanych z przygotowaniem do innego zawodu (jeśli w związku z doznanym uszczerbkiem na zdrowiu niemożliwe jest kontynuowanie dotychczasowego);
- renty – jest to świadczenie, które przysługuje w sytuacji, gdy w wyniku błędu medycznego pacjent nie jest zdolny do samodzielnej egzystencji, kontynuacji pracy lub zwiększyły się jego codzienne potrzeby finansowe i szanse powodzenia w przyszłość. W przeciwieństwie do zadośćuczynienia, renta wypłacana jest w powtarzających się odstępach czasu, zwykle miesięcznie.
-
Jak wyżej wskazano jednym z roszczeń, którego można domagać się z tytułu szkody powstałej na skutek błędu medycznego jest zadośćuczynienie. Zgodnie z treścią art. 444 § 1 k.c. w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Stosownie zaś do art. 445 § 1 k.c. w wypadkach przewidzianych w artykule poprzedzającym sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. Zakres odpowiedzialności osoby zobowiązanej do naprawienia szkody określają normalne następstwa działania lub zaniechania, z którego szkoda wynikła (art. 361 § 1 k.c.).
Zadośćuczynienie jest jednorazowym świadczeniem pieniężnym w związku z doznaną krzywdą. Krzywda to inaczej szkoda niematerialna, jakiej doznał pacjent na skutek błędnej diagnostyki lub leczenia. Zadośćuczynienie ma charakter kompensacyjny, tzn. jego wysokość w założeniu ma odpowiadać rozmiarowi doznanej krzywdy, nie może jednocześnie stanowić dla poszkodowanego źródła bezpodstawnego wzbogacenia. Zadośćuczynienie za błąd medyczny jest świadczeniem, które ma na celu zrekompensowanie bólu i cierpienia zarówno fizycznego, jak i psychicznego doznanego przez pacjenta, pogorszenia się jakości jego życia, utraconych szans, itp. negatywnych skutków w sferze jego dóbr prawnie chronionych.
Zgodnie z poglądami wyrażonymi w judykaturze zadośćuczynienie nie jest karą, lecz sposobem naprawienia krzywdy. Chodzi tu o krzywdę ujmowaną jako cierpienie fizyczne, a więc ból i inne dolegliwości, oraz cierpienia psychiczne, czyli negatywne uczucia przeżywane w związku z cierpieniami fizycznymi lub następstwami uszkodzenia ciała czy rozstroju zdrowia w postaci np. zeszpecenia, wyłączenia z normalnego życia itp. Celem zadośćuczynienia jest przede wszystkim złagodzenie tych cierpień. Powinno ono mieć charakter całościowy i obejmować wszystkie cierpienia fizyczne i psychiczne, zarówno już doznane, jak i te, które zapewne wystąpią w przyszłości (a więc prognozy na przyszłość). Przy ocenie „odpowiedniej sumy” należy więc brać pod uwagę wszystkie okoliczności danego wypadku, mające wpływ na rozmiar doznanej krzywdy (tak też wyrok SN z 3.02.2000 r., I CKN 969/98).
Zadośćuczynienie może zostać wypłacone bezpośrednio na rzecz poszkodowanego lub na rzecz osób mu bliskich w przypadku jego śmierci na skutek błędu medycznego.
Z uwagi na fakt, iż zadośćuczynienie za błąd medyczny należne jest za cierpienie i ból, które wywołał błąd medyczny, jest to zagadnienie trudne do oceny, gdyż jest to pojęcie nieostre. Zadośćuczynienie ma charakter uznaniowy i w związku z tym przy ocenie wysokości kwoty, którą można uzyskać z tego tytułu, pomocniczo należy korzystać z orzeczeń sądów w podobnych sprawach. Pewnym wyznacznikiem poziomu zadośćuczynień jest też to, jakie wyroki zapadają w procesach, gdzie krzywda pacjenta jest największa, czyli na przykład w sprawach o błąd okołoporodowy, którego skutkiem jest trwałe kalectwo dziecka i jego niepełnosprawność intelektualna w wysokim stopniu. Zadośćuczynienia dla dziecka i jego rodziców za błąd przy porodzie w takich sprawach kształtują się na podobnym poziomie, wyznaczonym wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 15 czerwca 2018 r., sygn. akt. ICSK 472/16. Na mocy tego wyroku Sąd Najwyższy oddalił skargę kasacyjną pozwanego szpitala i utrzymał wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie, który przyznał zadośćuczynienia dla ciężko poszkodowanego przez błąd okołoporodowy dziecka za krzywdę związaną ze szkodą na zdrowiu w wysokości 1 200 000 zł, zaś za krzywdę wyrządzoną naruszeniem dóbr osobistych w postaci więzi rodzinnej dla matki dziecka kwotę 300 000 zł i 200 000 zł dla jego ojca.
Na zakończenie wskazać należy, iż termin przedawnienia roszczeń za błąd medyczny wynosi 3 lata od momentu, kiedy pacjent dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie, czyli od chwili, gdy zauważył pogorszenie się stanu zdrowia, wskutek popełnionego błędu lekarskiego oraz o osobie zobowiązanej do jej naprawienia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Należy pamiętać, iż termin 3 letni nie ma zastosowania do spraw, w których ofiarą błędu medycznego są dzieci. W tej sytuacji dzieci, które ucierpiały w wyniku błędu medycznego, najczęściej błędu okołoporodowego, na złożenie pozwu i dochodzenie zadośćuczynienia mają 2 lata od dnia uzyskania pełnoletności.
Brak komentarzy