Więcej praw dla uczestników przetargu

Sąd Najwyższy rozszerzył dopuszczalność złożenia odwołania w postępowaniach podprogowych.

17 listopada 2017 r. w sprawach o sygn. III CZP 56/17 oraz III CZP 58/17 Sąd Najwyższy podjął dwie jednobrzmiące uchwały w odpowiedzi na pytania prawne postawione przez jeden z sądów. SN przede wszystkim szerzej określił dopuszczalność złożenia odwołania w postępowaniach o wartości poniżej progów określonych w art. 11 ust. 8 ustawy z 29 stycznia 2004 r. – Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2017 r., poz. 1579 ze zm.; dalej: p.z.p.).

Nieodrzucenie oferty zaskarżalne

W punkcie 1 uchwał stwierdził, że zarzuty odwołania od wyboru najkorzystniejszej oferty, o którym mowa w art. 180 ust. 2 pkt 6 p.z.p., mogą obejmować także zaniechanie wykluczenia wykonawcy, który złożył ofertę wybraną przez zamawiającego lub zaniechanie odrzucenia oferty, która powinna podlegać odrzuceniu.

Spór dotyczył zamówień podprogowych, a więc takich, których wartość nie przekracza limitów określonych w art. 11 ust. 8 p.z.p. Z jednej strony zamówienia o niższej wartości oznaczają prostszą procedurę dla zamawiającego i wykonawców, ale z drugiej także ograniczenia.

W przypadku zamówień o wartości powyżej progów, odwołanie przysługuje od każdej niezgodnej z przepisami ustawy czynności zamawiającego, podjętej w postępowaniu o udzielenie zamówienia lub zaniechania czynności, do której zamawiający jest zobowiązany.

Natomiast w zamówieniach podprogowych odwołanie możliwe jest tylko w enumeratywnie wymienionych przypadkach. Zgodnie z art. 180 ust. 2, można odwołać się jedynie od czynności:

1. wyboru trybu negocjacji bez ogłoszenia, zamówienia z wolnej ręki lub zapytania o cenę;
2. określenia warunków udziału w postępowaniu;
3. wykluczenia odwołującego z postępowania o udzielenie zamówienia;
4. odrzucenia oferty odwołującego;
5. opisu przedmiotu zamówienia;
6. wyboru najkorzystniejszej oferty.

Katalog ten był do niedawna węższy, ale został rozszerzony o dwa ostatnie punkty dużą nowelizacją ustawy, która weszła w życie 28 lipca 2016 r.

Wobec dość krótkiego okresu obowiązywania ostatniego punktu, sąd okręgowy powziął wątpliwość. Zwrócił się do SN z pytaniem, czy w pojęciu „wybór najkorzystniejszej oferty”, określonym w art. 180 ust. 2 pkt 6 p.z.p., mieści się prawo wniesienia odwołania od wyboru najkorzystniejszej oferty.
Wadliwość tego prawa polega na: (1) zaniechaniu wykluczenia wykonawcy, który złożył taką ofertę, oraz (2) zaniechaniu odrzucenia przez zamawiającego oferty, która powinna być odrzucona.

Dotychczas problematyczne było stwierdzenie, czy odwołanie może dotyczyć zaniechania, skoro art. 180 ust. 2 pkt 6 mówi o „czynnościach zamawiającego”.

SN uznał, że co prawda przedmiotem zaskarżenia jest wybór najkorzystniejszej oferty, ale ten wybór może być skarżony z rozmaitych powodów.
W rozpatrywanych sprawach zarzuty dotyczyły bowiem tego, że wbrew stanowi faktycznemu zamawiający nie odrzucił oferty lub nie wykluczył oferenta z przetargu. SN podkreślił, że ta kategoria zarzutów także determinuje ocenę, czy wybór najkorzystniejszej oferty został zgodnie ze standardami p.z.p.

Można przypuszczać, że SN otworzył tym samym drogę do dalszej rozszerzającej wykładni pkt. 6, ponieważ jak sam zauważył, wybór najkorzystniejszej oferty może być skarżony z różnych powodów.

Sąd nie uchyli postanowienia o odrzuceniu odwołania

W punkcie 2. uchwał SN stwierdził zaś, że art. 198f ust. 2 zdanie czwarte p.z.p. wyłącza możliwość uchylenia przez sąd okręgowy na podstawie art. 386 § 4 k.p.c. postanowienia KIO o odrzuceniu odwołania.
Postanowienie takie może zostać wydane, gdy:

• w sprawie nie mają zastosowania przepisy p.z.p;
• odwołanie zostało wniesione przez podmiot nieuprawniony lub po upływie terminu określonego w ustawie;
• odwołujący powołuje się wyłącznie na te same okoliczności, które były przedmiotem rozstrzygnięcia przez Izbę w sprawie innego odwołania dotyczącego tego samego postępowania wniesionego przez tego samego odwołującego się;
• odwołanie dotyczy czynności, którą zamawiający wykonał zgodnie z treścią wyroku Izby lub sądu lub, w przypadku uwzględnienia zarzutów w odwołaniu, którą wykonał zgodnie z żądaniem zawartym w odwołaniu;
• w postępowaniu o wartości zamówienia mniejszej niż kwoty określone w przepisach wydanych na podstawie art. 11 ust. 8, odwołanie dotyczy innych czynności niż określone w art. 180 ust. 2;
• odwołujący nie przesłał zamawiającemu kopii odwołania.

Zgodnie ze wskazanym przepisem k.p.c., sąd II instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania: (1) w razie nierozpoznania przez sąd I instancji istoty sprawy albo (2) gdy wydanie wyroku wymaga przeprowadzenia postępowania dowodowego w całości.

W postępowaniu odwoławczym w zakresie zamówień publicznych odwołanie rozpatruje KIO, od której orzeczenia przysługuje dopiero skarga do sądu (oparta na modelu apelacji). Sąd ten pełni w tym wypadku rolę organu II instancji, co nie pozbawia stron prawa do wniesienia od jego orzeczenia apelacji na zasadach ogólnych.

Wskazany w uchwale art. 198f  ust. 2 zakazuje jednak stosowania art. 386 § 4 k.p.c. przez sąd rozpoznający skargę od orzeczenia KIO.
SN podkreślił, że postępowanie przed Izbą było oceniane przez Trybunał Konstytucyjny jako tryb postępowania przedsądowego. Zwrócił uwagę, że wynikająca z art. 78 Konstytucji zasada dwuinstancyjności postępowania może doznawać wyjątków. Ustawodawca, aby zapewnić sprawność postępowania przewidział jeden, uniwersalny środek zaskarżenia, zbudowany na modelu apelacji, charakteryzujący się jednak tym, że obejmuje zarówno rozstrzygnięcia o charakterze formalnym i merytorycznym.

Skoro ustawodawca dla danego środka zaskarżenia wyłączył orzeczenia kasatoryjne, oznacza to, że sąd musi rozważyć sprawę zarówno pod względem formalnym, jak i materialnym.

Autorzy:
radca prawny Joanna Śliwińska
radca prawny Łukasz Kosmala