Obowiązek doskonalenia zawodowego w ustawie o dystrybucji ubezpieczeń
Podmioty objęte obowiązkiem szkoleniowym, termin powstania obowiązku
Jedną z kluczowych zmian wprowadzonych przez ustawę o dystrybucji ubezpieczeń z 15 grudnia 2017 r. jest wprowadzenie obowiązku doskonalenia zawodowego dla szerokiego kręgu podmiotów zaangażowanych w dystrybucję ubezpieczeń. Obowiązek doskonalenia zawodowego nie stanowił przy tym całkowitej nowości dla polskiego rynku pośrednictwa, gdyż występował on także na gruncie ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym. Regulacje przewidujące obowiązki w zakresie doskonalenia zawodowego (art. 13 ust. 1 pkt 5 oraz art. 26 ust. 1 pkt 5) zostały jednak uchylone ustawą o zmianie ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym oraz niektórych innych ustaw z dnia 18 lutego 2005 r.
Przywrócenie na grunt prawa polskiego obowiązku doskonalenia zawodowego stanowi implementację dyrektywy IDD, w zakresie mającym na celu profesjonalizację rynku pośrednictwa.
Kto jest objęty obowiązkiem doskonalenia zawodowego?
Zgodnie z treścią art. 12 ust. 1 ustawy o dystrybucji ubezpieczeń, obowiązkiem doskonalenia zawodowego objęte są osoby wykonujące czynności agencyjne, osoby wykonujące czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń, osoby wykonujące czynności brokerskie w zakresie reasekuracji, osoby wykonujące czynności dystrybucyjne zakładu ubezpieczeń oraz osoby wykonujące czynności dystrybucyjne zakładu reasekuracji. Ponadto zgodnie z art. 12 ust. 10 ustawy, obowiązki w zakresie szkolenia zawodowego dotyczą agentów ubezpieczeniowych będących osobami fizycznymi, brokerów ubezpieczeniowych będących osobami fizycznymi oraz brokerów reasekuracyjnych będących osobami fizycznymi.
W przypadku agentów ubezpieczeniowych będących spółkami nieposiadającymi osobowości prawnej – szkolenia obowiązują wspólników tych spółek, o ile są osobami fizycznymi, lub co najmniej połowę członków zarządu osoby prawnej, która jest wspólnikiem w ramach takiego agenta. W przypadku agentów ubezpieczeniowych będących osobami prawnymi, obowiązek dotyczy co najmniej połowy członków zarządu. Obowiązków z zakresu doskonalenia zawodowego nie stosuje się natomiast do agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające, a także osób fizycznych wykonujących czynności agencyjne w takich podmiotach.
Osoby wykonujące czynności dystrybucyjne w zakładzie ubezpieczeń lub zakładzie reasekuracji
Wprowadzenie na mocy art. 12 ust. 1 ustawy o dystrybucji ubezpieczeń obowiązku doskonalenia zawodowego dla osób wykonujących czynności dystrybucyjne w zakładach ubezpieczeń lub zakładach reasekuracji doprowadziło do powstania niepewności odnośnie zakresu osób faktycznie objętych tym obowiązkiem. Wątpliwości nie rozwiewa sam ustawodawca, jako iż nie została wprowadzona szczegółowa regulacja w tym zakresie. Ponadto wobec nowego charakteru regulacji nie można mówić także o wypracowanej praktyce rynkowej. Ciężar ustalenia właściwego kręgu podmiotów objętych obowiązkiem szkoleniowym spoczął więc na samych zakładach ubezpieczeń.
Przy wyznaczaniu kręgu podmiotów objętych obowiązkiem szkoleniowym należy odwołać się przede wszystkim do definicji pojęć „dystrybucja ubezpieczeń” oraz „dystrybucja reasekuracji”.
Pierwsze z wymienionych pojęć zdefiniowane jest w treści art. 4 ust. 1 ustawy jako czynności polegające na:
- doradzaniu, proponowaniu lub wykonywaniu innych czynności przygotowawczych zmierzających do zawarcia umów ubezpieczenia lub umów gwarancji ubezpieczeniowych,
- zawieraniu umów ubezpieczenia lub umów gwarancji ubezpieczeniowych w imieniu zakładu ubezpieczeń, w imieniu lub na rzecz klienta albo bezpośrednio przez zakład ubezpieczeń, oraz
- udzielaniu pomocy przez pośrednika ubezpieczeniowego w administrowaniu umowami ubezpieczenia lub umowami gwarancji ubezpieczeniowych i ich wykonywaniu, także w sprawach o odszkodowanie lub świadczenie.
Natomiast dystrybucja reasekuracji została zdefiniowana w treści art. 5 ust. 1 jako czynności polegające na:
- doradzaniu, proponowaniu lub wykonywaniu innych czynności przygotowawczych zmierzających do zawarcia umów reasekuracji,
- zawieraniu umów reasekuracji w imieniu zakładu ubezpieczeń lub zakładu reasekuracji albo bezpośrednio przez zakład ubezpieczeń lub zakład reasekuracji, oraz
- udzielaniu pomocy w administrowaniu umowami reasekuracji i ich wykonywaniu.
Z przedstawionych wyżej definicji można wyciągnąć wniosek, zgodnie z którym wszelkie czynności związane z doradztwem, a także zawieraniem umów ubezpieczenia stanowią czynności dystrybucji, a zaangażowane w ten proces osoby objęte są obowiązkiem doskonalenia zawodowego. Pewne zróżnicowanie występuje natomiast w ramach etapu administrowania oraz wykonywania umów.
W przypadku umów ubezpieczenia, zakresem pojęcia dystrybucji ubezpieczeń objęte są, zgodnie z treścią art. 4 ust. 1 pkt 3 ustawy, czynności związane z administrowaniem lub wykonywaniem umowy ubezpieczenia, gdy czynności te są wykonywane przez pośrednika ubezpieczeniowego. Pośrednikami ubezpieczeniowymi są natomiast, zgodnie z treścią art. 3 ust. 1 pkt 15 ustawy, agent ubezpieczeniowy, agent oferujący ubezpieczenia uzupełniające, broker ubezpieczeniowy oraz broker reasekuracyjny, którzy wykonują dystrybucję ubezpieczeń albo dystrybucję reasekuracji za wynagrodzeniem. Oznaczałoby to więc, że przykładowo pracownik zakładu ubezpieczeń zajmujący się likwidacją szkód nie byłby na mocy art. 12 ust. 1 ustawy objęty obowiązkiem doskonalenia zawodowego, w przeciwieństwie do pracownika zewnętrznego likwidatora szkód.
W przypadku umów reasekuracji, ustawodawca nie zdecydował się na analogiczne rozróżnienie, w związku z czym osoba administrująca umowami reasekuracji lub wykonująca je niezależnie zawsze będzie objęta obowiązkiem doskonalenia zawodowego.
Członkowie zarządów pośredników
Ze względu na obowiązujące zarówno na gruncie ustawy o pośrednictwie ubezpieczeniowym, jak i obecnej ustawy o dystrybucji ubezpieczeń regulacje dotyczące obowiązku zdania egzaminów przez członków zarządu, przyjęło się dzielić ich na dwie kategorie. Pierwszą stanowią członkowie zarządów, którzy wykonują czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego. W tym przypadku są oni zobowiązani do zdania analogicznego egzaminu, jaki obowiązane są zdać pozostałe osoby fizyczne wykonujące czynności agencyjne (OFWCA). Drugą kategorię członków zarządów stanowią osoby, które co prawda muszą zdać egzamin, ale jest on skrócony ze względu na fakt, iż nie wykonują oni czynności pośrednictwa ubezpieczeniowego.
Jak wynika z redakcji art. 12 ust. 10 oraz art. 19 ust. 3 pkt 2 i 3 ustawy o dystrybucji ubezpieczeń, w zakresie związanym z obowiązkiem doskonalenia zawodowego ustawodawca nie dokonał zróżnicowania członków zarządów na osoby zaangażowane w dystrybucję ubezpieczeń oraz te, które takich czynności nie wykonują. Obowiązkiem objęci zostali wszyscy członkowie zarządów, którzy posiadają zdany egzamin „agencyjny”.
Szkolenia zawodowe
Ustawodawca, wprowadzając obowiązek doskonalenia zawodowego, ustanowił minimalny wymiar godzin szkoleniowych, które musi odbyć osoba zobowiązana. Zgodnie z treścią art. 12 ust. 1, wynosi on 15 godzin rocznie. Ustawodawca nie precyzuje, ile szkoleń musi odbyć osoba zobowiązana, przy czym wobec wprowadzenia maksymalnego dziennego wymiaru godzin szkoleniowych – 8 godzin na dzień szkolenia – można przyjąć, że konieczne jest odbycie co najmniej 2 dni szkoleniowych.
Wymiar 15 godzin szkoleniowych rocznie dotyczy osoby zobowiązanej do spełnienia obowiązku doskonalenia zawodowego. Nie ma więc konieczności, aby pośrednik wykonywał 15 godzin szkoleniowych na każde towarzystwo ubezpieczeniowe, z którym współpracuje. Wobec powyższego, należy uznać, że zakłady ubezpieczeń są zobowiązane do uznawania szkoleń, pod warunkiem spełnienia warunków formalnych, prowadzonych przez inne zakłady ubezpieczeń, a także podmioty zewnętrzne.
Zakres tematów szkoleń zawodowych został określony w treści załącznika do ustawy o dystrybucji ubezpieczeń. Ustawodawca dopuszcza, obok szkoleń prowadzonych w formie „tradycyjnej”, tj. stacjonarnych, także szkolenia w formie e-learningu. Należy przy tym zauważyć jednak, że szkolenia e-learningowe zostały opatrzone dodatkowym obowiązkiem przeprowadzenia testu dla ich uczestników.
Kto może prowadzić szkolenia zawodowe?
Obowiązek przeprowadzenia szkoleń zawodowych spoczywa na zakładach ubezpieczeń, zakładach reasekuracji, agentach ubezpieczeniowych, a także brokerach ubezpieczeniowych i brokerach reasekuracyjnych. Nie oznacza to jednak, że są to podmioty, które muszą samodzielnie przeprowadzić szkolenie, ani też, że wyłącznie tego typu podmioty mogą prowadzić szkolenia zawodowe. Podmioty te mogą korzystać z usług podmiotów zewnętrznych, pod warunkiem zapewnienia odpowiedniego poziomu merytorycznego szkoleń.
Zgodnie z treścią art. 12 ust. 5 ustawy, szkolenia zawodowe muszą być prowadzone przez osoby posiadające wykształcenie lub doświadczenie zawodowe odpowiednie do zakresu tematycznego szkolenia. Ustawodawca nie precyzuje jednak szczegółowych kryteriów oceny, w związku z czym należy wskazane w ustawie kryteria oceniać z uwzględnieniem tematu szkolenia, poziomu zaawansowania, a także grupy odbiorców.
Kiedy powstaje obowiązek szkoleniowy?
Zgodnie z treścią art. 12 ust. 2 ustawy, obowiązek odbycia szkolenia zawodowego powstaje z pierwszym dniem roku kalendarzowego następującego po roku, w którym osoba wykonująca czynności agencyjne, osoba wykonująca czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń lub osoba wykonująca czynności brokerskie w zakresie reasekuracji została wpisana do rejestru pośredników ubezpieczeniowych. W przypadku osoby wykonującej czynności dystrybucyjne zakładu ubezpieczeń lub osoby wykonującej czynności dystrybucyjne zakładu reasekuracji ‒ obowiązek ten powstaje z pierwszym dniem roku kalendarzowego następującego po roku, w którym osoba ta faktycznie rozpoczęła wykonywanie tych czynności.
We wskazanym wyżej terminie osoba objęta obowiązkiem doskonalenia zawodowego jest obowiązana ukończyć 15 godzin szkoleniowych wymaganych przepisami ustawy. Należy także pamiętać, że w kolejnych latach kalendarzowych obowiązek ukończenia 15 godzin szkoleniowych rozpatrywany jest w ramach roku kalendarzowego.
W związku z wprowadzeniem nowego obowiązku szkoleniowego, ustawodawca przewidział regulacje przejściowe, zgodnie z którymi (art. 107 ust. 5) osoby objęte obowiązkiem szkoleniowym są zobowiązane ukończyć pierwszy 15-godzinny cykl szkoleń do 31 grudnia 2019 r.
Autor: dr Maciej Balcerowski
Przepraszamy, formularz komentarza jest obecnie zamknięty.