Nowe metody uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych

31 października na stronach RCL opublikowano projekt rozporządzenia z 11 września 2019 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych. Projektowane rozporządzenie ma na celu umożliwienie na przyszłość skorzystania z nowych metod płatności bez potrzeby kolejnych zmian rozporządzenia, jeżeli sąd będzie dysponował instrumentami umożliwiającymi przyjmowanie opłat w nowej formie.

Nowy katalog metod płatności

W obecnym stanie prawnym § 2  rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 21 marca 2016 r. w sprawie sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach sądowych przewiduje zamknięty katalog form uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych. W rozporządzeniu poza wpłatą gotówkową i znakami opłaty sądowej, wymienia się formę bezgotówkową obejmującą wpłaty:

a) na rachunek bieżący dochodów sądu właściwego dla podjęcia czynności procesowej, z którą wiąże się uiszczenie opłaty sądowej, lub sądu, za pośrednictwem którego, zgodnie z obowiązującymi przepisami, wnosi się pismo podlegające opłacie sądowej,

b) za pomocą mechanizmów gwarantujących nieodwołalne zainicjowanie procedury wpłaty oraz identyfikację wnoszącego opłatę sądową, udostępnionych przez system teleinformatyczny Ministerstwa Sprawiedliwości obsługujący płatności

Ustawa z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w art. 9 przyznaje Ministrowi Sprawiedliwości kompetencje do określenia w rozporządzeniu sposobu uiszczania opłat sądowych w sprawach cywilnych, wskazując, jako kryterium łatwość uiszczania opłat przez strony. Uprawnienie to nie ma charakteru zamkniętego, co pozwala na odejście od dotychczasowej, enumeratywnej, wymiany metod płatności.

Nowe brzmienie § 3 pkt. 3 przewiduje stworzenie otwartego katalogu możliwych metod płatności bezgotówkowych. Uiszczanie opłaty w formie bezgotówkowej będzie możliwe za pomocą kart płatniczych lub innych instrumentów płatniczych, o ile warunki techniczne i organizacyjne sądu to umożliwią. Projekt zakłada ponadto odejście od uszczegółowiających opisów dotyczących metod płatności, które zawierał § 2. Opisy zastąpione zostaną wyliczeniem trzech podstawowych możliwych form płatności:

• bezgotówkowej
• wpłaty gotówkowej
• znaków opłaty sądowej

Otwarty katalog ma pozwolić na skorzystanie na przyszłość z każdej nowej metody płatności bez potrzeby kolejnych zmian rozporządzenia. Jedynym ograniczeniem takiego rozwiązania będzie dysponowanie przez sąd odpowiednimi środkami technicznymi umożliwiającymi przyjmowanie wpłat.

Punkty kasowe

Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości – Regulamin urzędowania sądów powszechnych z dnia 18 czerwca 2019 r.  przewiduje możliwość funkcjonowania w sądach punktów kasowych obsługiwanych przez podmioty zewnętrzne. Aktualne przepisy rozporządzenia nie regulowały zasad uiszczania opłat w takich punktach. Projekt zakłada dodanie § 4a, który określa, iż dokonanie wpłaty w punkcie kasowym jest równoznaczne z wpłatą w kasie sądu. Paragraf 4a stanowi ponadto, że przepisy o kasie sądu mają odpowiednie zastosowanie do wpłatomatów.

Obowiązki dyrektorów sądów

Aktualnie źródłem informacji o numerach głównych rachunków poszczególnych sądów jest strona internetowa Ministra Sprawiedliwości. Zmieni to dodany § 4b, który nakłada na dyrektorów sądów obowiązek informacyjny polegający na informowaniu o możliwych metodach płatności w kasach sądu lub punktach kasowych oraz udostępniania numerów rachunków bankowych sądów, na które można uiszczać opłaty. Zgodnie z projektem rozporządzenia dyrektor sądu udostępnia na stronie internetowej sądu oraz na tablicy ogłoszeń w budynku sądowym informacje o:

• funkcjonujących kasach sądu, w których można uiścić opłatę sądową,
• możliwych sposobach uiszczania opłat w formie bezgotówkowej,
• numerach rachunków bankowych sądu, na które można dokonywać wpłat.

Program „Polska Bezgotówkowa”

W ramach Programu Polska Bezgotówkowa (dalej: Program) od 1 września 2018 r. istnieje możliwość wprowadzenia w jednostkach sądów powszechnych dysponujących punktami kasowymi, dokonywania płatności bezgotówkowych za pomocą terminala płatniczego. Sądy mogą uczestniczyć w programie poprzez dokonanie wyboru agenta rozliczeniowego i zawarcia z nim umowy. Każdy sąd przystępujący do Programu może otrzymać tyle terminali płatniczych ile ma własnych punktów kasowych. Sąd w ramach Programu nie ponosi żadnych kosztów związanych z instalacją, używaniem i serwisowaniem terminali POS oraz obsługą transakcji bezgotówkowych. Wszystkie opłaty związane z obsługą terminali i realizacją transakcji, w okresie od podpisania umowy do 31 sierpnia 2021 r, ponosi  Fundacja Polska Bezgotówkowa.

Zgodnie z zasadami udzielania dofinansowania z Programu jednostki sądownictwa powszechnego sądy zobowiązane będą dokonać wyboru agenta rozliczeniowego i zawrzeć z nim umowę. Agent rozliczeniowy do każdego punktu kasowego znajdującego się w jednostce organizacyjnej sądu, zobowiązany będzie przekazać terminal płatniczy, dokonać jego instalacji, przeszkolić pracowników w zakresie jego obsługi oraz zapewnić jego serwisowanie przez okres obowiązywania umowy. Udział w Programie jest dla sądów powszechnych dobrowolny.

Wejście w życie

Rozporządzenie ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisu określającego nowe obowiązki dyrektorów sądów, który ma wejść w życie w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia.

Autorzy: Oliwia Pecht, dr Maciej Balcerowski