Sytuacja prawna obywateli brytyjskich w Polsce po Brexit

Ustawy dotyczące uznawania kwalifikacji zawodowych oraz pobytu, pracy i prowadzenia działalności gospodarczej przez obywateli brytyjskich na terytorium Polski

W dniu 15 marca 2019 r., Sejm przyjął ustawę dotyczącą uznawania kwalifikacji zawodowych (link) oraz ustawę dotyczącą pobytu, pracy i prowadzenia działalności gospodarczej przez obywateli brytyjskich na terytorium Polski (link).

Zobacz także: Sytuacja prawna instytucji finansowych w kontekście Brexit.

Ustawa dotycząca uznawania kwalifikacji zawodowych

Ustawa z dnia 15 marca 2019 r. o uregulowaniu niektórych spraw związanych z uznawaniem kwalifikacji zawodowych w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej, reguluje kwestie związane z:

• uznawaniem kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodów regulowanych oraz do podejmowania lub wykonywania działalności regulowanych, nabytych w Wielkiej Brytanii lub innym niż Polska państwie członkowskim UE lub EFTA przez obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin (w rozumieniu art. 2 pkt 4 ustawy o wjeździe na terytorium Polski),
• świadczeniem usług transgranicznych przez obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin,
• europejskimi legitymacjami zawodowymi wydawanymi obywatelom Wielkiej Brytanii i członkom ich rodzin,

– w przypadku bezumownego wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej.

W takim przypadku zachowają moc wydane przed dniem wystąpienia decyzje o uznaniu w Polsce kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodu regulowanego albo do podejmowania lub wykonywania działalności regulowanej, nabytych w Wielkiej Brytanii lub w innym niż Polska państwie członkowskim UE lub EFTA przez obywateli Wielkiej Brytanii lub członków ich rodzin.

Postępowania w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych

Postępowania w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodu regulowanego albo do podejmowania lub wykonywania działalności regulowanej nabytych w Wielkiej Brytanii, które zostały wszczęte i nie zostaną zakończone przed dniem wystąpienia, będą prowadzone na podstawie przepisów ustawy o uznawaniu kwalifikacji, nie dłużej jednak niż przez 42 miesiące od dnia wejścia w życie omawianej ustawy. Po upływie 42 miesięcy niezakończone postępowania zostaną umorzone.

Zawody, o których mowa w załączniku V do dyrektywy 2005/36/WE w sprawie uznawania kwalifikacji zawodowych (tzw. zawody sektorowe: lekarze, lekarze dentyści, lekarze weterynarii, pielęgniarki, położne, farmaceuci, architekci), będą uznawane zarówno na podstawie ustawy o uznawaniu kwalifikacji, jak i regulacji sektorowych właściwych dla poszczególnych zawodów.

Umorzone zostaną postępowania w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodu regulowanego albo do podejmowania lub wykonywania działalności regulowanej, prowadzone wobec obywateli Wielkiej Brytanii lub członków ich rodzin.

Kwalifikacje zawodowe usługodawcy

Decyzje o uznaniu kwalifikacji zawodowych usługodawcy, wydane przed dniem 30 marca 2019 r. na podstawie art. 34 ust. 2 pkt 1 i ust. 4 ustawy o uznawaniu kwalifikacji, których stroną jest obywatel Wielkiej Brytanii albo członek jego rodziny, zostaną wygaszone z dniem wejścia w życie ustawy.

Postępowania w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych usługodawcy nabytych w Wielkiej Brytanii wszczęte i niezakończone przed dniem 30 marca 2019 r., prowadzi się na zasadach określonych w ustawie o uznawaniu kwalifikacji. Umarza się natomiast postępowania w sprawie uznania kwalifikacji zawodowych usługodawcy, które zostały nabyte w państwach członkowskich przez obywateli Wielkiej Brytanii albo członków ich rodzin.

Europejskie legitymacje zawodowe

Europejskie legitymacje zawodowe wydane obywatelom Wielkiej Brytanii oraz członkom ich rodzin utracą ważność, a toczące się postępowania zostaną umorzone. Opłaty wniesione w postępowaniu umorzonym będą zwracane w terminie 2 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Wnioski o uznanie kwalifikacji zawodowych

Obywatele państw członkowskich będą mogli najpóźniej do 31.12.2021 r. składać wnioski o uznanie kwalifikacji zawodowych do wykonywania zawodu regulowanego albo do podejmowania lub wykonywania działalności regulowanej, nabytych w Wielkiej Brytanii.  Postępowania takie prowadzone będą nie dłużej niż przez okres 42 miesięcy od dnia ich wszczęcia.

Regulacja ta nie dotyczy postępowań w sprawie wyżej wymienionych zawodów sektorowych (lekarzy, pielęgniarek, położnych, farmaceutów, architektów).

Ustawa dotycząca pobytu, pracy i prowadzenia działalności gospodarczej przez obywateli brytyjskich na terytorium Polski

Ustawa z dnia 15 marca 2019 r. o uregulowaniu niektórych spraw w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej ma na celu uregulowanie zasad:

• pobytu na terytorium Polski obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin,
• przyznawania i wypłaty świadczeń z zabezpieczenia społecznego, z uwzględnieniem okresów pracy i zamieszkania w Wielkiej Brytanii,
• prowadzenia działalności na terytorium Polski przez przedsiębiorcę zagranicznego z Wielkiej Brytanii, świadczącego usługi agencji zatrudnienia na terytorium Polski,
• delegowania pracownika na terytorium Polski z Wielkiej Brytanii,
• ochrony roszczeń pracowniczych w przypadku niewypłacalności pracodawcy będącego przedsiębiorcą brytyjskim,
• uczestnictwa w obrocie gospodarczym brytyjskich osób zagranicznych,
• przystępowania obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin do powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego do czasu udzielenia zezwolenia na pobyt czasowy lub zezwolenia na pobyt stały,
• uznawania wydanych na terytorium Wielkiej Brytanii dokumentów stwierdzających posiadanie uprawnień do kierowania pojazdami,
• kontynuacji egzekucji sądowych prowadzonych na podstawie orzeczeń sądów Wielkiej Brytanii,

– w przypadku bezumownego wyjścia Wielkiej Brytanii z UE, a także trybu postępowania i organów właściwych w tych sprawach.

Pobyt

Przepisy dotyczące kwestii pobytowych dzielą się na trzy grupy. Pierwsza z nich to przepisy samoistne (niedokonujące zmian w przepisach innych ustaw), mające na celu uregulowanie statusu pobytowego obywateli brytyjskich i członków ich rodzin na terytorium Polski po Brexit.

Drugą grupę stanowią przepisy zmieniające inne ustawy i ustanawiające nowe podstawy prawne do uzyskiwania uprawnień przez obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin, którzy przed Brexit korzystali na terytorium Polski ze swobody przepływu osób.

Do trzeciej grupy należą przepisy intertemporalne, które mają na celu uregulowanie skutków Brexit, w odniesieniu do:

• postępowań z udziałem obywateli brytyjskich lub członków ich rodzin lub w odniesieniu do udzielonych zezwoleń bądź innych nabytych uprawnień,
• szeroko pojętego dostępu do rynku pracy,
• świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
• uprawnień do świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, Karty Dużej Rodziny, świadczenia wychowawczego i świadczenia „Dobry start” w okresie przejściowym i po tym okresie,
• uprawnień do świadczeń z pomocy społecznej,
• uprawnień do renty socjalnej, oraz
• usług świadczonych przez usługodawców ze Wielkiej Brytanii w sytuacji, gdy opierają się one na umowach zawartych przed 30 marca 2019 r.

Zgodnie z ustawą, obywatele brytyjscy i członkowie ich rodzin będą mieli czas do 31 grudnia 2020 r. na złożenie wniosku o zezwolenie na pobyt stały lub czasowy na terenie Polski. Do tego czasu ich pobyt na terytorium Polski co do zasady uważa się za legalny, chyba że ustawa stanowi inaczej.

Obywatelom brytyjskim oraz członkom ich rodzin, którzy w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie omawianej ustawy posiadali prawo pobytu na terytorium Polski, udziela się, na ich wniosek, zezwolenia na pobyt czasowy (z wyjątkami wskazanymi w art. 7 ust. 3 ustawy), jednorazowo na okres 5 lat. Natomiast obywatelom Wielkiej Brytanii oraz członkom ich rodzin, którzy w dniu poprzedzającym dzień wejścia w życie ustawy posiadali prawo stałego pobytu na terytorium Polski, udziela się na czas nieoznaczony, na ich wniosek, zezwolenia na pobyt stały.

Praca i działalność gospodarcza

Obywatel brytyjski lub członek rodziny, których pobyt na terytorium Polski jest uważany za legalny, są uprawnieni do wykonywania pracy na terytorium Polski oraz do prowadzenia działalności gospodarczej na takich samych zasadach jak obywatele polscy, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy:

• wykonywali działalność gospodarczą w rozumieniu art. 3 ustawy Prawo przedsiębiorców albo działalność ta była zawieszona oraz
• posiadali wpis do CEIDG.

Jeśli natomiast posiadają zezwolenie na pobyt czasowy, mogą wykonywać pracę na terytorium Polski bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę.

Cudzoziemiec, który jest uprawniony do przebywania i wykonywania pracy w Wielkiej Brytanii i jest zatrudniony przez brytyjskiego pracodawcę oraz do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie ustawy został czasowo delegowany w celu świadczenia usług na terytorium Polski, może wykonywać pracę w Polsce bez konieczności posiadania zezwolenia na pracę, nie dłużej niż przez 3 miesiące od dnia wejścia w życie ustawy.

W art. 18–21 oraz art. 51-52 ustawy uregulowano zagadnienia dotyczące statusu bezrobotnego, prawa do zasiłku dla bezrobotnych oraz korzystania z usług rynku pracy przez obywateli Wielkiej Brytanii i członków ich rodzin.

Art. 45 omawianej ustawy umożliwia posiadaczom zezwolenia na pobyt czasowy udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 7 ust. 1 lub 2 ustawy, podejmowanie i wykonywanie działalności gospodarczej na terytorium Polski na takich samych zasadach jak obywatele polscy. Osoby zagraniczne niespełniające przesłanek z art. 4 ust. 1 lub 2 ustawy o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium RP będą mogły podejmować i wykonywać działalność gospodarczą także w formie spółki jawnej i spółki partnerskiej.

Polityka rodzinna

Osoby, o których mowa w art. 2 ust. 2 i 3, korzystają z tych samych praw i podlegają tym samym obowiązkom co obywatele Rzeczypospolitej Polskiej w odniesieniu do świadczeń, o których mowa w art. 24–36.

Na mocy proponowanego art. 54 ust. 1, wciąż będą miały zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego określone odpowiednio w ustawie o świadczeniach rodzinnych lub ustawie o pomocy państwa w wychowywaniu dzieci.

Pomoc społeczna

Obywatele Wielkiej Brytanii i członkowie ich rodzin będą posiadać w okresie przejściowym prawo do świadczeń pomocy społecznej na warunkach mających zastosowanie do obywateli państw członkowskich UE, określonych w art. 5 pkt 3 ustawy o pomocy społecznej, czyli w sytuacji, gdy zamieszkują oni i przebywają na terytorium Polski, m.in. prawo do renty socjalnej.

Ubezpieczenia społeczne

Zakresem przedmiotowym ustawy zostały objęte emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne, zasiłki pogrzebowe oraz świadczenia w razie choroby i macierzyństwa oraz równoważne dla ojca. W art. 23 ustawy wskazano, że osoby wchodzące w zakres podmiotowy projektowanych przepisów, korzystać będą z dniem 30 marca 2019 r. z tych samych praw i podlegać będą tym samym obowiązkom, co obywatele polscy, w odniesieniu do tych świadczeń.

Okresy ubezpieczenia w Wielkiej Brytanii przed dniem 30 marca 2019 r. są sumowane przez polskie instytucje właściwe, na potrzeby nabycia prawa do świadczeń oraz obliczenia ich wysokości (w oparciu o dowody uzyskane przez osoby uprawnione z instytucji brytyjskich). Polski organ emerytalno-rentowy, dokonując ustalenia podstawy wymiaru świadczeń, uwzględnia wyłącznie okresy ubezpieczenia przebyte na podstawie ustawodawstwa polskiego.

Uczestnictwo w obrocie gospodarczym brytyjskich osób zagranicznych

Ustawa ma umożliwić podmiotom brytyjskim świadczącym usługi na terytorium Polski dokończenie realizacji bieżących usług na dotychczasowych zasadach (art. 40). W związku z tym będą do nich stosowane odpowiednio przepisy dotyczące świadczenia usług przez usługodawcę z państwa członkowskiego, wraz z wszelkimi wynikającymi z tego tytułu prawami i obowiązkami. Czas na realizację zawartych umów jest jednak ograniczony do 30 czerwca 2019 r.

Wskazany wyżej przywilej nie będzie natomiast znajdował zastosowania, jeżeli po dniu wystąpienia Wielkiej Brytanii z UE strony umowy zmienią ją w taki sposób, że nastąpi istotne wydłużenie okresu niezbędnego do realizacji usługi.

Autor: Ada Chudzik