Sytuacja prawna instytucji finansowych w kontekście Brexit

Ustawa o zasadach prowadzenia działalności przez niektóre podmioty rynku finansowego z Wielkiej Brytanii

W dniu 15 marca 2019 r., podczas 78. posiedzenia przez Sejm przyjęta została ustawa z dnia 15 marca 2019 r. o zasadach prowadzenia działalności przez niektóre podmioty rynku finansowego w związku z wystąpieniem Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej bez zawarcia umowy, o której mowa w art. 50 ust. 2 Traktatu o Unii Europejskiej.

Zgodnie z uzasadnieniem tego aktu prawnego, regulacja ma służyć w szczególności zabezpieczeniu interesów polskich klientów instytucji finansowych posiadających siedzibę w Wielkiej Brytanii oraz uregulowanie kwestii dotyczących nadzoru nad działaniem takich instytucji w Polsce po opuszczeniu przez Wielką Brytanię Unii Europejskiej.

Tło regulacji

Komisja Europejska w komunikacie z dnia 19 grudnia 2018 r. do instytucji unijnych pod nazwą „Przygotowania do wystąpienia Zjednoczonego Królestwa z Unii Europejskiej w dniu 30 marca 2019 r. Wdrożenie planu działania awaryjnego Komisji (COM(2018) 890 final)” zarekomendowała przyjęcie przez państwa członkowskie regulacji określających tzw. plan awaryjny w przypadku opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię bez zawarcia stosownej umowy. Analogiczny postulat został podniesiony przez EIOPA w opublikowanych 19 lutego 2019 r. „Rekomendacjach dla sektora ubezpieczeń w kontekście opuszczenia Unii Europejskiej przez Wielką Brytanię”.

Ustawa o zasadach prowadzenia działalności przez niektóre podmioty rynku finansowego z Wielkiej Brytanii

Dalsze prowadzenie działalności ubezpieczeniowej

W przypadku tzw. bezumownego Brexitu, zawarte wcześniej umowy ubezpieczenia nie mogłyby być wykonywane z powodu utraty prawa do wykonywania działalności ubezpieczeniowej na terytorium Polski przez brytyjskie zakłady ubezpieczeń. W związku z tym, ustawa przewiduje tymczasową i ograniczoną możliwość dalszego prowadzenia działalności ubezpieczeniowej na terytorium Polski w celu wykonania zawartych już umów ubezpieczenia przez ubezpieczycieli brytyjskich.

Zgodnie z art. 6 ustawy, do wykonywania umów ubezpieczenia zawartych  na terytorium Polski przed wejściem w życie ustawy przez zakład ubezpieczeń z siedzibą w Wielkiej Brytanii, stosowane będą odpowiednio przepisy dotyczące wykonywania działalności ubezpieczeniowej przez zagraniczny zakład ubezpieczeń z innego niż Polska państwa członkowskiego UE, do dnia:

• wygaśnięcia tych umów,
• przeniesienia portfela ubezpieczeń na rzecz krajowego zakładu ubezpieczeń lub zakładu ubezpieczeń mającego siedzibę w innym niż Polska państwie członkowskim UE, mogącego wykonywać działalność ubezpieczeniową na terytorium Polski,
• uzyskania zezwolenia na wykonywanie działalności ubezpieczeniowej na terytorium Polski i przeniesienia portfela ubezpieczeń,

– jednakże nie dłużej niż przez 12 miesięcy – dla ubezpieczeń działu II (ubezpieczenia non-life),  albo 24 miesiące – dla ubezpieczeń działu I (ubezpieczenia life) – od dnia wejścia w życie omawianej ustawy.

W przypadku dalszego wykonywania tychże umów, brytyjski zakład ubezpieczeń nie będzie mógł:

• zawierać nowych umów ubezpieczenia,
• przedłużać zawartych umów ubezpieczenia,
• obejmować ochroną ubezpieczeniową nowych ryzyk na podstawie zawartych umów ubezpieczenia,
• podwyższać sum ubezpieczenia w zawartych umowach ubezpieczenia, ani też
• dokonywać zmian umów ubezpieczenia zwiększających odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń.

Dalsze prowadzenie działalności reasekuracyjnej

Na mocy ustawy możliwe będzie również dalsze prowadzenie na terytorium Polski działalności reasekuracyjnej przez brytyjskie zakłady reasekuracji przez maksymalny okres 24 miesięcy od dnia wejścia w życie omawianej ustawy, na zasadzie jednolitego paszportu europejskiego. Konsekwencją tego będzie uznanie tych zakładów reasekuracji za zakłady z innego niż Polska państwa członkowskiego UE.

Natomiast jeżeli zakłady reasekuracji utracą swój status zlokalizowania na terytorium UE, wówczas będą mogły – zgodnie z art. 177 ust. 2 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej – podejmować i wykonywać działalność reasekuracyjną na terytorium Polski wyłącznie:

• przez główny oddział, po uzyskaniu zezwolenia KNF, lub
• bezpośrednio z terytorium państwa, w którym mają siedzibę,
  • jeżeli system wypłacalności tego państwa został uznany za równoważny lub czasowo równoważny z ustanowionym w UE, zgodnie z art. 172 dyrektywy 2009/138/WE (Wypłacalność II),
  • jeżeli z państwem tym została zawarta umowa, o której mowa w art. 175 dyrektywy Wypłacalność II.

Zasady wykonywania umów kredytowych

Art. 2 ustawy określa zasady wykonywania umów kredytowych w rozumieniu ustawy – Prawo bankowe i dotyczy banków zagranicznych mającym siedzibę na terytorium Wielkiej Brytanii. Przepis ma zastosowanie do wszystkich rodzajów kredytów, w tym kredytów hipotecznych i konsumenckich, jak również kredytów dla przedsiębiorstw. Przepis ten umożliwia kontynuowanie wykonywania umów kredytowych na podstawie dotychczasowych przepisów, jeżeli zostały one zawarte przed dniem wejścia w życie ustawy, do dnia:

• wygaśnięcia tych umów, lub
• przeniesienia portfela kredytów wynikających z tych umów na rzecz banku krajowego, oddziału banku zagranicznego lub instytucji kredytowej, uprawnionych do wykonywania działalności polegającej na udzielaniu kredytów na terytorium Polski, lub
• uzyskania zezwolenia na wykonywanie działalności na terytorium Polski w formie oddziału banku zagranicznego, lub
• utworzenia banku krajowego w formie spółki akcyjnej z odpowiednim stosowaniem przepisów art. 42a–42e ustawy Prawo bankowe,

– jednakże nie dłużej niż przez 24 miesiące od dnia wejścia w życie ustawy.

W przypadku kontynuowania wykonywania umów kredytowych na podstawie dotychczasowych przepisów, bank zagraniczny nie może jednak:

• zawierać nowych umów kredytu,
• przedłużać zawartych umów kredytu,
• podwyższać kwoty środków pieniężnych udostępnianych kredytobiorcy na podstawie
  zawartej umowy kredytu, ani też
• dokonywać zmian umów kredytu zwiększających poziom ryzyka obciążającego bank.

W art. 3 określono natomiast zasady, na jakich będą mogły być świadczone usługi na rzecz banku oraz spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, które w ramach działalności outsourcingowej powierzyły ich wykonywanie przedsiębiorcom z terytorium Wielkiej Brytanii. Banki i SKOK-i będą mogły kontynuować zawartą umowę outsourcingową na podstawie przepisów dotychczasowych do dnia wygaśnięcia takiej umowy, nie dłużej jednak niż przez 24 miesiące od dnia wejścia w życie omawianej ustawy.

Zasady wykonywania umów o świadczenie usług płatniczych

W art. 4 określone zostały zasady wykonywania umów o świadczenie usług płatniczych lub umów o wydanie pieniądza elektronicznego, zawieranych z użytkownikami usług płatniczych przez dostawców będących przed dniem wejścia w życie ustawy unijnymi instytucjami płatniczymi, unijnymi instytucjami pieniądza elektronicznego lub tzw. unijnymi dostawcami świadczącymi wyłącznie usługę dostępu do informacji o rachunku, mającymi siedzibę na terytorium Wielkiej Brytanii.

Analogicznie jak w przypadku umów kredytowych, będzie możliwe kontynuowanie wykonywania tych umów na dotychczasowych zasadach, do dnia:

• wygaśnięcia tych umów,
• uzyskania zezwolenia lub wpisu do właściwego rejestru uprawniających odpowiednio do świadczenia usług płatniczych lub wydawania i wykupu pieniądza elektronicznego na terytorium Polski,

– nie dłużej jednak niż przez 12 miesięcy od dnia wejścia w życie omawianej ustawy.

Prowadzenie działalności maklerskiej

Art. 8 odnosi się do brytyjskich firm inwestycyjnych, które przed Brexitem prowadziły działalność maklerską na terytorium Polski w formie oddziału lub bez oddziału. Podmioty te uzyskają możliwość dalszego prowadzenia działalności do dnia:

• wygaśnięcia zawartych wcześniej umów o świadczenie usług maklerskich, lub
• uzyskania zezwolenia KNF na prowadzenie tej działalności w formie oddziału,

– jednakże nie dłużej niż przez 12 miesięcy od wejścia w życie ustawy.

Niemożliwe będzie natomiast zawieranie nowych umów o świadczenie usług maklerskich ani przedłużanie już zawartych.

Fundusze inwestycyjne

W przypadku tzw. „twardego Brexitu”, rynki regulowane lub rynki zorganizowane nie będące rynkami regulowanymi  w Wielkiej Brytanii staną się rynkami zorganizowanymi już nie w państwie członkowskim UE, a w państwie należącym do OECD. W konsekwencji, możliwość dalszego lokowania przez fundusze inwestycyjne aktywów w dopuszczone do obrotu na rynkach brytyjskich papiery wartościowe i instrumenty rynku pieniężnego oraz zawierania umów mających za przedmiot instrumenty pochodne dopuszczone do obrotu na tych rynkach uzależniona będzie od wskazania tego rynku w statucie funduszu inwestycyjnego. Do dokonania takiej zmiany konieczne jest uzyskanie zezwolenia KNF. Na mocy ustawy stanie się natomiast możliwe:

• utrzymanie papierów wartościowych lub instrumentów rynku pieniężnego w swoim portfelu inwestycyjnym przez fundusze inwestycyjne otwarte (FIO) oraz specjalistyczne FIO, lub
• dokonywanie lokat aktywów funduszu w takie papiery wartościowe lub instrumenty rynku pieniężnego, lub
• zawieranie lub bycie stroną takich umów,

– nie dłużej niż przez okres 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Zmiana statutu funduszy inwestycyjnych dokonana w tym terminie nie będzie wymagała zezwolenia KNF i wejdzie w życie z dniem jej ogłoszenia.

Uprawnienia nadzorcze KNF

W ustawie uregulowano także kwestie nadzorcze nad opisanymi wyżej brytyjskimi instytucjami finansowymi, które czasowo kontynuować będą prowadzenie działalności na terenie Polski. Nadzór ten sprawować będzie Komisja Nadzoru Finansowego, której przyznano uprawnienia określone w przepisach sektorowych, przysługujące organowi nadzoru wobec podmiotu z innego niż Polska państwa członkowskiego UE. Uzasadnieniem takiej regulacji jest konieczność umożliwienia KNF natychmiastowej interwencji wobec podmiotu objętego ustawą, bez konieczności uprzedniego informowania brytyjskiego organu nadzoru i wydłużonej procedury interwencji.

Na mocy ustawy KNF będzie mogła stosować środki przysługujące jej w stosunku do krajowych zakładów ubezpieczeń lub reasekuracji. Są one wymienione w art. 214 ust. 4 pkt 1 ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. O zastosowanych środkach KNF będzie obowiązana poinformować właściwy brytyjski organ nadzorczy.

Autor: Ada Chudzik