Zwolnienie z obowiązku zakładania Pracowniczych Planów Kapitałowych

Z dniem 1 stycznia 2019 r. weszła w życie ustawa o pracowniczych planach kapitałowych z 4 października 2018 r. (dalej: uPPK) przewidująca wprowadzenie programu mającego pozwolić osobom zatrudnionym na gromadzenie oszczędności „na starość”. Nowy system przewiduje, co do zasady, ob ligatoryjne zakładanie PPK przez podmioty zatrudniające. W ramach niniejszego artykułu skupimy się nad przewidzianymi w ustawach zwolnieniach z tego obowiązku.

Obowiązek utworzenia PPK

Ustawa o PPK wchodzi w życie dnia 1 stycznia 2019 roku, jednakże art. 134 uPPK przewiduje systematyczne wdrażanie systemu PPK w zależności od wielkości podmiotów zatrudniających, a mówiąc precyzyjnie od ilości osób zatrudnionych. Ponadto zgodnie z art. 137 uPPK w przypadku podmiotów zatrudniających będących jednostkami wchodzącymi w skład sektora finansów publicznych w rozumieniu art. 9 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych obowiązek założenia PPK zostaje odroczony do 1 stycznia 2021 niezależnie od ilości osób zatrudnionych. Należy więc przyjąć, że obowiązek utworzenia PPK powstaje zgodnie z następującym terminarzem:

• podmioty zatrudniające co najmniej 250 osób zatrudnionych – termin liczony od dnia 1 lipca 2019 r.
• podmioty zatrudniające co najmniej 50 osób zatrudnionych  ­­– termin liczony od dnia 1 stycznia 2020 r.
• podmioty zatrudniające co najmniej 20 osób zatrudnionych – termin liczony od dnia 1 lipca 2020 r.
• pozostałe podmioty oraz sektor publiczny – termin liczony od dnia 1 stycznia 2021 r.

Realizacja obowiązku, o którym mowa wyżej w zakresie zawierania umów o zarządzanie PPK przez podmioty zatrudniające, musi zostać wykonana do dnia:

• podmioty zatrudniające co najmniej 250 osób zatrudnionych – do 25.10.2019 r.
• podmioty zatrudniające co najmniej 50 osób zatrudnionych ­­– do 24.04.2020 r.
• podmioty zatrudniające co najmniej 20 osób zatrudnionych – do 27.10.2020 r.
• podmioty zatrudniające mniej niż 20 osób – do 23.04.2021 r.
• sektor finansów publicznych – do 26.03.2021r.

Umowy o prowadzenie PPK powinny zostać zawarte przez podmioty zatrudniające najpóźniej w terminie:

• podmioty zatrudniające co najmniej 250 osób zatrudnionych – do 12.11.2019 r.
• podmioty zatrudniające co najmniej 50 osób zatrudnionych ­­– do 11.05.2020 r.
• podmioty zatrudniające co najmniej 20 osób zatrudnionych – do 10.11.2020 r.
• podmioty zatrudniające mniej niż 20 osób – do 10.05.2021 r.
• sektor finansów publicznych – do 10.04.2021 r.

Uczestnictwo zatrudnionego w programie PPK

Zgodnie z art. 14 ust. 1 uPPK jako zasadę przyjęto obowiązkowe objęcie zatrudnionych systemem PPK przez podmiot zatrudniający. Zgodnie z art. 15 ust. 2 uPPK osoba zatrudniona, która ukończyła 55 rok życia może przystąpić do systemu PPK wyłącznie poprzez złożenie wniosku. Podmiot zatrudniający jest obowiązany do poinformowania takiej osoby o możliwości przystąpienia do systemu, poprzez złożenie wniosku. Ponadto w myśl art. 15 ust. 1 uPPK, podmiot zatrudniający nie zawiera umowy o prowadzenie PPK w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej, która najpóźniej w pierwszym dniu zatrudnienia ukończyła 70 rok życia.

Od obowiązku uczestnictwa w programie PPK należy rozróżnić gromadzenie oszczędności w ramach w wspomnianego systemu. Dobrowolność oszczędzania polega na możliwości złożenia rezygnacji z oszczędzania w PPK przez osobę zatrudnioną.

Deklaracja o rezygnacji oszczędzania składana jest na dokumencie zgodnym ze wzorem wynikającym z treści rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 12 czerwca 2019 r. w sprawie rezygnacji z dokonywania wpłat do pracowniczych planów kapitałowych. Rezygnacja z oszczędzania nie skutkuje wypowiedzeniem umowy o prowadzenie PPK względem tego uczestnika. Ponadto należy zauważyć, że zgodnie z art. 23 uczestnik ponownie automatycznie zaczyna oszczędzać w ramach systemu PPK co 4 lata od dnia 1 kwietnia. Rezygnacja jest w takim przypadku możliwa, jednakże musi zostać ponownie złożona zgodnie z obowiązującymi regulacjami w tym względzie.

Podmioty zwolnione z obowiązku prowadzenia PPK

Ustawa przewiduje zwolnienie z obowiązku prowadzenia PPK dla wskazanych w treści art. 13 ust. 1 uPPK podmiotów tj.:

• mikroprzedsiębiorcy, jeżeli wszystkie osoby zatrudnione złożą deklarację o rezygnację z programu oszczędnościowego
• podmiot zatrudniający będący osobą fizyczną, który zatrudnia, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tego podmiotu, osobę fizyczną, w zakresie niezwiązanym z działalnością gospodarczą tej osoby

Przez mikroprzedsiębiorców należy rozumieć, zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, przedsiębiorców, którzy w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat obrotowych spełnia łącznie następujące warunki:

• zatrudniali średniorocznie mniej niż 10 pracowników
• osiągali roczny obrót netto ze sprzedaży towarów, wyrobów i usług oraz z operacji finansowych nieprzekraczający równowartości w złotych 2 milionów euro, lub sumy aktywów jego bilansu sporządzonego na koniec jednego z tych lat nie przekroczyły równowartości w złotych 2 milionów euro

Z redakcji art. 13 ust. 1 uPPK wynikałoby, że w celu skorzystania z uprawnienia do zwolnienia z obowiązku prowadzenia PPK przez mikroprzedsiębiorców konieczne jest złożenie deklaracji o rezygnacji przed zawarciem umowy o zarządzanie PPK. Złożenie deklaracji po zawarciu wskazanej wyżej umowy wywierałoby natomiast skutki prawne określone w art. 23 ust. 2 uPPK, a więc pozwalałyby na rezygnację z oszczędzania przy jednoczesnym zachowaniu umowy o prowadzenie PPK oraz umowy o zarządzanie PPK. Ponadto należy zwrócić uwagę, że do rezygnacji z oszczędzania stosuje się odpowiednio art. 23 ust. 5 i 6 uPPK, co oznacza, że co 4 lata, w terminie do ostatniego dnia lutego danego roku, podmiot zatrudniający informuje uczestnika PPK, który złożył deklarację o rezygnacji z oszczędzania w ramach PPK o ponownym naliczaniu składek. W przypadku mikroprzedsiębiorców, korzystających z omawianego zwolnienia oznaczałoby to konieczność zawarcia umowy o zarządzanie PPK.

Do rezygnacji z oszczędzania, o których mowa w art. 13 ust. 1 uPPK należy odpowiednio stosować regulację określoną w treści art. 108 uPPK. Oznacza to, że nakłanianie do złożenia deklaracji będzie skutkować ryzykiem nałożenia na podmiot zatrudniający sankcji karnej, w postaci kary grzywny w wysokości do 1,5% funduszu wynagrodzeń u danego podmiotu zatrudniającego w roku obrotowym poprzedzającym popełnienie czynu zabronionego.

Prowadzenie Pracowniczego Programu Kapitałowego a obowiązek prowadzenia PPK

Zgodnie z treścią art. 133 ust. 1 uPPK z obowiązku stosowania przepisów ustawy o PPK zwolniony jest podmiot zatrudniający, który w terminie wskazanym w art. 134 ust. 1 uPPK prowadzi PPE. Pracowniczy Program Emerytalny musi przy tym spełniać następujące kryteria:

• uczestnictwo co najmniej 25% osób zatrudnionych w tym podmiocie zatrudniającym,
• naliczanie oraz odprowadzanie składki podstawowej w rozumieniu ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych do PPE w wysokości co najmniej 3,5% wynagrodzenia.

Opisane powyżej zwolnienie nie znajduje zastosowania do podmiotów, w przypadku:

• zawieszenia naliczania i odprowadzania składek podstawowych do PPE w okresie przekraczającym 90 dni;
• ograniczenia wysokości odprowadzanych składek podstawowych do PPE poniżej 3,5% wynagrodzenia w rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 15 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych;
• likwidacji PPE;
• opóźnienia w odprowadzaniu składek podstawowych do PPE przekraczającego 90 dni, które wynikło z celowego działania podmiotu zatrudniającego;

W przypadku zmniejszenia poziomu partycypacji poniżej 25% osób zatrudnionych w podmiocie obowiązek utworzenia PPK powstaje po dniu 1 stycznia albo 1 lipca danego roku, w którym do opisanego powyżej spadku partycypacji doszło.

Od opisanej powyżej instytucji należy odróżnić rozwiązanie przyjęte w treści art. 13 ust. 2 uPPK. Rozwiązanie to pozwala na rezygnację z prowadzenia PPK w przypadku utworzenia Pracowniczego Programu Emerytalnego spełniającego przesłanki analogiczne do tych wskazanych w art. 133 ust. 1 uPPK. W takim przypadku podmiot zatrudniający działając w porozumieniu z zakładową organizacją związkową może nie finansować, od miesiąca następującego po miesiącu, w którym PPE został zarejestrowany przez organ nadzoru, wpłat podstawowych i wpłat dodatkowych do PPK za osoby zatrudnione, które przystąpiły do PPE, zgodnie z przepisami ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych. Jak wynika z literalnej wykładni komentowanego przepisu podmiot zatrudniający nie jest natomiast władny do wypowiedzenia umowy o zarządzanie PPK, ani powstrzymania się od finansowania składki za osoby nie będące uczestnikami PPE.

Kary za niewprowadzenie PPK

Artykuł 106 ustawy o PPK  przewiduje karę grzywny dla podmiotu zatrudniającego w wysokości do 1,5% funduszu wynagrodzeń u danego podmiotu zatrudniającego w roku obrotowym poprzedzającym, gdy nie dopełnia on obowiązku zawarcia umowy o zarządzanie PPK, w przewidzianym ustawowo terminie. Takiej samej karze podlega podmiot zatrudniający lub osoba upoważniona do działania w imieniu podmiotu zatrudniającego, gdy nakłania osobę zatrudnioną lub uczestnika PPK do rezygnacji oszczędzania w tym systemie.

Artykuł 107 ustawy określa karę grzywny w wysokości od 1000 zł do 1 000 000 zł, której podlega pomiot zatrudniający lub osoba obowiązana do działania w imieniu podmiotu zatrudniającego, który:

• nie dopełnia obowiązku zawarcia w imieniu i na rzecz osoby zatrudnionej umowy o prowadzenie PPK w przewidzianym terminie
• nie dopełnia obowiązku dokonywania wpłat do PPK w przewidzianym przepisami terminie
• podaje nieprawdziwe dane w sprawie PPK
• nie prowadzi dokumentacji związanej z obliczaniem wpłat do PPK

Autorzy: dr Maciej Balcerowski, Oliwia Pecht